Øll kunnu fáa lýs, líkamikið kyn ella aldur. Ein, ið hevur fingið lýs, skal í viðgerð fyri at beina tær burtur. Evni fyri lýs fáast á apotekinum.
Lúsin, sum vit vanliga kenna til, trívist bara í hárinum á fólki. Lúsin er grálig á liti, er umleið 2 - 3 mm til støddar. Nitrurnar (eggini) eru gul-hvítar og umleið 1 mm til støddar. Nitrurnar líkjast flusi og sita nær hárbotninum. Lúsin hvørki flýgur ella hoppar, og tí kann fólk bara smittast við beinleiðis sambandi við annað fólk, ið hevur lýs. Skúlabørn og børn á dagstovni hava tí størstan møguleika at fáa lýs.
Lúsin heldur serliga til í nakkanum og aftan fyri oyruni. Lúsin livir av at súgva blóð úr hárbotninum, og tað skriðar illa. Lúsin er rættiliga kvik, men harafturímóti sita nitrurnar fastar í hárinum og kunnu vanliga kembast burtur við tættkambi (fínkambi). Um tú hevur fingið lýs, er tað av stórum týðningi, at tú fært viðgerð.
Hevur tú fingið lýs, eru hyggjuráðini at viðgera við lúsatýnandi evni ella við tættkambi – viðhvørt við báðum. Hárbalsam lættir kembingina. Tað tarnar lýsnum og ger tað lættari at fáa fatur á teimum við kambinum.
Verða lúsatýnandi evni nýtt, er mannagongdin ymisk við ymisku evnunum. Kunningarlepin greiðir frá røttu mannagongdini, og vegleiðingin skal lesast gjølla, áðrenn farið verður undir viðgerðina. Mælt verður í ávísum førum til at taka viðgerðina uppaftur eftir 8 døgum, hóast einki stendur um tað í brúkaravegleiðingini.
Lúsatýnandi evni verða býtt í tveir bólkar, ið eru ávikavist heilivágur og heiliráðútbúnaður (medicinsk udstyr), alt eftir hvussu evnið virkar. Í heiliváginum er vanligt skordýratýnandi eitur, ið ger seg inn á nervalagið hjá lýsnum. Rínur heilivágurin ikki við, kann tað vera, tí at lýsnar eru vorðnar mótstøðuførar. Koyr ikki balsam í hárið og vaska ikki við hársápu við balsami dagarnar beint fyri og eftir viðgerðina við heilivági. Tá sleppur tú undan møguligum óhepnum árini av balsaminum mótvegis heiliváginum.
Lúsatýnandi evni, nevnd heiliráðútbúnaður, eru eyðkend av, at tey fara fysiskt eftir lúsini. Heiliráðútbúnaður skal sum so ikki góðkennast av heilsumyndugleikunum, sum heilivágurin skal, men eitt krav er tó, at framleiðarin kann prógva, at útbúnaðurin “hevur tann tilskilaða eginleikan” og er vandaleysur. Tættkambur er eisini heiliráðútbúnaður, so her galda somu krøv. Framleiðarin merkir vørur, ið eru skrásettar sum heiliráðútbúnaður, við CE-merki sum tekin um, at tær lúka krøvini.
Fyrr var dentur lagdur á, at alt húskið skuldi viðgerast samstundis, hóast bara ein í húsinum hevði fingið lýs. Men orsakað av vandanum fyri, at lýsnar verða mótstøðuførar fyri lúsatýnandi evninum, skulu bara tey, ið hava fingið lýs, viðgerast.
Eftirkanning
Kannið altíð eftir, um viðgerðin eyðnaðist. Livandi lýs mugu sjálvandi ikki vera í hárinum eftir viðgerð, hóast nitrur og nitruskøl síggjast í hárbotninum.