Tað er heilt vanligt at fáa krímsár (munnsár). Flest av okkum eru smittað við hesum virussi, sum er orsøkin til trupulleikan. Tað er tó bara 5. hvør smittað/ur, sum aftur og aftur fær krímsár. Tey flestu, sum fáa krímsár, fáa tey umleið 2-3 ferðir um árið – summi færri, meðan onnur hava oftari. Krímsár sita oftast á vørrunum.
Krímsár kemur av virusígerð. Talan er um eitt virus, sum eitur Herpes simplex. Nærum øll børn verða smittað av hesum virussi rættiliga tíðliga í lívinum. Krímsár smitta við tøttum sambandi við spýtti við virussi í. Tað er ikki altíð, tú varnast, at tú ert smittað/ur.
Hevur tú fingið herpes, verður tað verandi í kroppinum. Virus liggur í dvala í kroppinum. Seinni kann tað gerast virkið aftur og skapa nýggj útbrot.
Krímsár (herpes) eru smáar bløðrur, sum lættliga bresta. Av hesum kemur ein skorpa, sum seinni dettur av. Eitt munnsár hevur eina livitíð uppá uml. 8-10 dagar. Vanliga sæst ikki arr aftan á krímsár. Krímsár kunnu svíða og skriða.
Tað eru nøkur, sum ikki fáa krímsár á varranar, men aðrastaðni í andlitinum t.d. á kjálkanum ella á kroppinum.
Meginparturin av teimum, sum hava krímsár, kunnu merkja ávaringartekin, áðrenn eitt nýtt útbrot er á veg. Hetta kann vera ein prikkandi kensla, og eftir stutta tíð gerst tað til smáar vætufyltar bløðrur. Tað er av týdningi at byrja viðgerðina so skjótt, tú merkir ’ávaringina’, so at útbrotið gerst so lítið sum møguligt.
Orsøkirnar til, at tú fært krímsár, kunnu vera:
Ver varug/ur við, at virus, sum finnast í krímsárum, kunnu smitta onnur. Serliga við samlegu ella oral-sex er møguleikin stórur fyri at smitta makan, og tað kann elva til herpes-útbrot í neðra (genital herpes).
Nýfødda barnið er eisini serliga útsett fyri herpes-smittu.
Flestu fólk læra at kenna útbrotini av krímsári. Tey venda sær ofta til apotekið, har tey royna seg fyrst við hondkeypsheilivági, um talan er um varrarnar.
Virusígerð kann ikki viðgerast við antibiotika, men við serligum evnum, sum virka á eitt ella fleiri sløg av virusum. Herpes-virus kann viðgerast við aciclovir, valaciclovir og penciclovir,
Krem við ávikavist aciclovir ella penciclovir fæst sum krem í handkeyp á apotekinum. Tey skulu smyrjast á við einum tunnum lagi 5 ferðir um samdøgrið (aciclovir) ella 2. hvønn tíma (penciclovir). Hetta kann linna um útbrotið.
Viðgerðin skal sum sagt í gongd skjótast møguligt, og í seinasta lagi 24 tímar eftir, at útbrot er.
Tað nýggjasta til at viðgera krímsár við, eru serlig plástur frá eitt nú Compeed. Hesi síggjast ikki væl og gera, at væta ikki rennur úr sárinum. Plástrini skulu sita á, til tey byrja at losna sjálvi.
Um útbrotini eru stór ella venda aftur oftani, kann viðgerast við tablettum. Tablettirnar fáast á forskrift frá lækna.
Far til lækna, um krímsárini á vørrunum breiða seg til nøs ella eygu. Herpes í eygunum kann ávirka sjónina.
/Silvia_Sunadottir_Kristiansen_apotekid_1395 copy.jpg&width=600&height=400&crop=0)
/heilsukanning.jpg&width=600&height=400&crop=0)
Ein loysn frá Sendistovuni