Astma

Andingarleiðin byrjar í munninum – úr ovara barka og niður í lunguni, og verður til fleiri og trengri pípur í lungunum.

Frísk fólk kunnu anda frítt ígjøgnum andingarleiðina. Hjá einum, ið hevur astma, er bruni í rovunum í luftpípunum - tær eru sera viðkvæmar fyri dusti, kulda, royki, kemikalium ella øðrum bitlum.

Tá ein hevur astmaherðindi, hovna lungnapípurnar og fyllast við slími. Samstundis rykkja vøddarnir rundan um pípurnar seg saman, og soleiðis gerast lungnapípurnar trengri, og tað verður verri at anda. 

Fólk í øllum aldri kunnu fáa astma, men sjúkan byrjar oftast í barnaárunum ella ungdóminum. 

Astma er ein støðug sjúka, men nøkur børn, sum hava havt astma, sleppa næstan heilt av við sjúkueyðkennini, tá tey gerast eldri.

Orsøkin til astma er ikki heilt kend, men greitt er, at astma er partvís arvalig. Eisini hava umhvørvið og lívsstílur ávirkan á, um ein fær astma. T.d. hava royking (eisini passiv royking), dálking, fiti og kostvanar týdning.

Um ein hevur ovurviðkvæmi, er vandin fyri at fáa astma størri. Men tó er ovurviðkvæmið ikki einasta orsøk til astma, tí nøkur hava astma, sjálvt um tey als ikki hava ovurviðkvæmi.

Fólk í yrkisgreinum, so sum hárfríðkarar, bakarar og ídnaðarlaborantar, eru í størri vanda at fáa astma.

Tað er ymiskt, hvussu eyðsýnd sjúkueyðkennini eru. Nøkur kunnu kenna sjúkueyðkenni næstan alla tíðina, meðan onnur bert merkja ein feril av sjúkuni nakrar ferðir um mánaðin.

Sjúkueyðkennini koma sum oftast í herðindum, og kunnu vera andaneyð, tungur andadráttur, hosti, slím í andingarleiðini og ilt fyri bringuni.

Hjá nøkrum er astma-sjúkan so ring, at eini astmaherðindi kennast, sum at anda gjøgnum eitt súgvirør. 

• Hevur krím, vilt illa njósa og hevur tipta nøs
• Hevur reyð og skriðandi eygu

Gerandisdagurin nýtist ikki at vera darvaður hjá tí, sum hevur astma. Viðgerðarhættirnir eru so góðir nú, at ein kann liva eitt heilt vanligt lív.